Pozytywne zdrowie psychiczne

Pozytywne zdrowie psychiczne (dobrostan psychiczny) jest zasobem i integralną częścią zdrowia i dobrostanu człowieka. Jest ono także ważne dla możliwości funkcjonalnych jednostki. W odniesieniu do pozytywnego zdrowia psychicznego używa się kilku pojęć. Ich cechą wspólną jest to, że podkreślają – z różnym naciskiem – znaczenie zdrowia psychicznego jednostki:

• zasoby umysłowe (np. zdolność do pokonywania przeciwności losu),
• możliwości wpływania na własne życie
• optymizm i poczucie, że ma się kontrolę nad własnym życiem
• satysfakcjonujące relacje społeczne, oraz
• pozytywny obraz siebie i nastawienie na rozwój osobisty (np. poczucie własnej wartości i wiara w siebie).

Pozytywne zdrowie psychiczne można rozumieć jako różne poziomy dobrostanu emocjonalnego (uczucia), psychologicznego (pozytywne działania), społecznego (relacje z innymi i społeczeństwem), fizycznego (zdrowie fizyczne i sprawność fizyczna) i duchowego (poczucie, że życie ma sens).

Koncepcja pozytywnego zdrowia psychicznego ma na celu przeniesienie punktu ciężkości z chorób i problemów. Opiera się na założeniu, że pozytywne zdrowie psychiczne to znacznie więcej niż brak zaburzeń psychicznych. Pozytywne zdrowie psychiczne można rozwijać mimo istnienia zaburzeń psychicznych. Stwierdzono, że pozytywne zdrowie psychiczne wiąże się z lepszym zdrowiem fizycznym, lepszą jakością życia, wyższymi osiągnięciami w szkole i pozytywnymi zachowaniami zdrowotnymi.

Źródło: Fiński Instytut Zdrowia i Opieki Społecznej

• https://thl.fi/en/web/mental-health/mental-health-promotion/positive-mental-health

Salutogeneza jako alternatywna odpowiedź na radzenie sobie z chorobą

W ciągu ostatnich dwóch dekad badacze coraz częściej zwracali uwagę na potencjalne czynniki ochronne lub czynniki odporności, które chronią jednostki w obliczu stresujących okoliczności, zamiast skupiać się wyłącznie na potencjalnych czynnikach patogennych choroby. (Geyer 1997)

Paradygmat salutogenetyczny powstał jako alternatywna odpowiedź na radzenie sobie z chorobą u osób indywidualnych. Paradygmat ten sugeruje, że zamiast koncentrować się na chorobie i chorobach, należy skupić się na tym, co sprzyja dobremu samopoczuciu. Paradygmat salutogenetyczny wpisuje się w szerszy paradygmat psychologii pozytywnej i jest modelem prewencyjnym, a nie chorobowym.

Aron Antonowsky (1923-1994), zmarły profesor socjologii, jest znany ze swojego wkładu w tę dziedzinę jako twórca terminu salutogeneza i swojej pracy rozwojowej Teoria salutogenezy, poczucia koherencji i ogólnych zasobów odporności (Antonowsky 1987).

Poczucie koherencji to sposób, w jaki jednostki mają tendencję do nadawania sensz światu. Składa się ono z trzech aspektów, a mianowicie zrozumiałości, możliwości zarządzania i znaczenia. Zrozumiałość odnosi się do sposobu, w jaki ludzie postrzegają informacje jako ustrukturyzowane, uporządkowane, spójne i jasne, a nie odwrotnie. Zaradność definiuje się zatem jako stopień, w jakim człowiek postrzega, że ma do dyspozycji zasoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom każdej sytuacji. Antonowsky opisuje znaczenie (Meaningfulness) jako sposób, w jaki jednostki identyfikują wydarzenia i okoliczności życiowe jako ważne. Oznacza to na przykład rzeczy, na których ludziom zależy lub które mają dla nich największy sens zarówno poznawczy, jak i emocjonalny.

Przesunięcie akcentu z patogenezy na salutogenezę w naukach społecznych i zdrowotnych zaowocowało wieloma badaniami na ten temat. Teorie te wydają się uwzględniać poczucie koherencji, literaturę dotyczącą poczucia koherencji i dobrostanu, poczucia koherencji i osobowości oraz poczucia koherencji i negatywnego afektu. Istnieje również krytyka trzech teoretycznych komponentów poczucia koherencji Antonowsky'ego, która dotyczy tego, czy rzeczywiście tworzą one całość.

Więcej informacji można znaleźć na stronie:

Antonowsky, Aaron: Unraveling The Mystery of Health. How People Manage Stress and Stay Well. San Francisco, Jossey-Bass Publishers, 1987.

Ann Marie Kerr Hutchinson: Znaczenie w życiu i poczucie koherencji jako predyktory radzenia sobie z problemami wśród młodych dorosłych. Praca doktorska z psychologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Johannesburgu, 2005.

ZADANIE DO REFLEKSJI:

Przeanalizuj własną przeszłość w odniesieniu do powyższych definicji "pozytywnego zdrowia psychicznego”.